Przykładowe modele systemów ADR w Unii Europejskiej

MODEL SKANDYNAWSKI

W krajach skandynawskich (tj. Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji) systemy ADR zasadniczo bazują na mechanizmie komisji skargowej (complaint board). Są to niezależne ciała o charakterze publicznym, finansowane najczęściej przez budżet państwa.

W składzie rozstrzygającym komisji skargowej znajdują się przedstawiciele organizacji konsumenckich i biznesowych. Do komisji należy również uczestnik neutralny, którym może być prawnik zawodowy – sędzia lub adwokat.

Komisja skargowa obejmuje swoim działaniem teren całego kraju. Rozstrzyga spory z zakresu większości sektorów. Komisje stosują zazwyczaj limity dotyczące wartości przedmiotu sporu.

W przypadku Szwedzkiej Narodowej Komisji Skargowej ds. Skarg Konsumenckich (Allmänna reklamationsnämnden) ustanowiono:

Procedury w krajach skandynawskich trwają średnio 5-6 miesięcy. Większość organizacji przedsiębiorców wymaga od swych członków uczestniczenia w ADR i akceptowania ich decyzji.

Postępowanie jest prowadzone nieodpłatnie. Konsumenci pokrywają wydatki przygotowania dokumentów, np. opinii rzeczoznawców. Przedsiębiorcy zwracają wydatki konsumentowi w przypadku uznania jego roszczeń.

Komisje wydają zalecenia, które nie wiążą stron. Strony mogą wnieść prośbę o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ADR a konsumenci mogą odwołać się do sądu powszechnego. Cechą charakterystyczną systemu skandynawskiego jest publikowanie w mediach informacji o przedsiębiorcach nie wykonujących zaleceń ADR (tzw. czarne listy).

Konsumenci są zobowiązani do przedłożenia wniosku i dokumentacji w języku danego kraju. Jednak w niektórych przypadkach np. w Szwecji istnieje możliwość wystąpienia do Komisji także w innym języku, zrozumiałym dla osób związanych ze sprawą.

W 2006 Komisja Skargowa Królestwa Szwecji zarejestrowała 8 697 skarg i rozpatrzyła 8 694 spraw. Na korzyść konsumenta było rozpatrzonych 24 % sporów, w przypadku 23 % oddaliła bez rozpatrzenia co do istoty. Przy czym w 19% spraw rozpatrywanych przez Komisję zakończyła się wycofaniem skargi przez konsumenta w rezultacie ugody. W 34 % spraw konsument przegrał sprawę.

MODEL WŁOSKI

Włochy są krajem, w którym procedury ADR nie mają długiej tradycji. Mimo to, ponad 80 organizacji przedsiębiorców stworzyło systemy arbitrażu i konsultacji dla sporów konsumenckich. Rozwiązania pozasądowe zostały wprowadzone również dla usług użyteczności publicznej – w bankowości, telekomunikacji i usługach pocztowych. Także korporacje zawodowe, np. rzemiosła artystycznego, dysponują rozwiązaniami typu ADR.

Jak dotąd, jedynie cztery instytucje ADR zostały notyfikowane do Komisji Europejskiej, jako spełniające ustanowione przez nią standardy. Są to arbitraże funkcjonujące w ramach dwóch izb handlowych: Rzymu i Mediolanu, organ konsyliacyjny ds. telefonii i Ombudsman Bankowy. Wszystkie te systemy ADR mają jurysdykcję krajową. ADR działające w ramach izb handlowych w Rzymie i Mediolanie mają właściwość ogólną, pozostałe dwa systemy, co oczywiste, właściwość sektorową.

Włoskie systemy arbitrażu – z powodu wysokich kosztów postępowania – nie są efektywnie wykorzystywane przez konsumentów.

We Włoszech funkcjonują mechanizmy On-line Dispute Resolution. Camera di Comercio di Milano oferuje internetowy serwis konsyliacyjny, bez ograniczeń właściwości terytorialnej czy rzeczowej, dostępny dla wszystkich sporów, także konsumenckich. Podobne systemy konsyliacyjne zostały ustanowione w Rzymie, Ankonie i Florencji.

Camera di Comercio di Milano – Camera Arbitrale obsługuje sprawy zgłaszane zarówno przez przedsiębiorców, podmioty prowadzące działalność zawodową jak i konsumentów.

Mediolańska Izba Arbitrażowa jest izbą regionalną – jednak nie ogranicza swojego zasięgu działania, rozpatrując sprawy wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z systemu. Czas trwania procedury wynosi 6 miesięcy, ale może być wydłużany. Koszt arbitrażu zależy od wartości przedmiotu sporu i jest zróżnicowany, jednak jest mało przyjazny dla konsumenta – opłaty wahają się od 400 do 1 000 Euro. Nie ma określonego limitu wartości przedmiotu sporu. Rozstrzygnięcia mogą być korygowane przez drugą instancję arbitrażu. System jest elastyczny, gdy chodzi o język postępowania – pozostawia sprawę do wyboru stronom.

W 2006 do Izby wpłynęło ogółem 473 sprawy, w tym zarówno wnioski o arbitraż, mediację, ustalenie arbitra oraz mediację on-line. 45 postępowań zakończyło się decyzją rozstrzygającą, 41 było rozpatrzonych a 13 oddalonych z powodu nie uiszczenia opłaty wstępnej. 9% uczestników postępowań pochodziło spoza Włoch.

MODEL IRLANDZKI

Europejskie Centrum Konsumenckie w Irlandii rozpoznało 14 systemów ADR, które spełniają kryteria ustanowione w zaleceniach Komisji Europejskiej.

Do bazy Komisji zgłoszono dotąd 5 ciał ADR:

• Advertising Standards Authority of Ireland (ASAI)
• The Financial Services Ombudsman’s Bureau
• The Office of the Pensions Ombudsman
• Scheme for Tour Operators, Chartered Institute of Arbitrators
• Direct Selling Association for Ireland

Wszystkie systemy mają zasięg krajowy. Zakres działalności jest zróżnicowany, ale zasadniczo są to systemy o charakterze sektorowym lub branżowym. Obsługują takie obszary rynku jak reklama, dostawa energii elektrycznej, pakietowe usługi turystyczne, rynek nieruchomości, motoryzację, usługi finansowe, sprzedaż bezpośrednią, problemy dyskryminacji społecznej.

Jednym z najbardziej prężnych systemów jest Financial Services Ombudsman, zajmujący się sporami dotyczącymi usług finansowych. W systemie tym nie ma limitów ograniczających wartość przedmiotu sporu. Procedura składa się ze wstępnego etapu skargowego, umożliwiającego rozpatrzenie sprawy przez przedsiębiorcę oraz etapu sformalizowanego dochodzenia, prowadzonego przez ombudsman’a. Łącznie postępowanie może trwać do 3 miesięcy. Decyzje ombudsman’a są wiążące dla obu stron, istnieje jednak możliwość apelacji do Sądu Najwyższego. Postępowanie może się odbywać w języku angielskim, bądź gaelickim.

W roku 2006 rozpatrzono 4 116 spraw, z czego 2 485 dotyczyło spraw ubezpieczeniowych, a 1 631 dotyczyło spraw przeciwko instytucjom kredytowym.